men( S)tis

The New World

Klapbord

The New World is de vierde langspeelfilm van Terrence Malick. Voor de Academy Awards editie 2006 kreeg hij een Oscarnominatie in de categorie van de cinematografie (Emmanuel Lubezki). Maar die bescheiden erkenning weerspiegelt niet de eigenlijke en unieke waarde de film. In het voorjaar van 2006 vroeg Jeffrey M. Anderson in San Francisco aan de Duitse regisseur Wim Wenders, een autoriteit in de Europese filmwereld, of er hem recente films of regisseurs waren opgevallen. Hij antwoordde: “I saw one of the greatest films of my life not so long ago, and I’ve now seen it four times. For me it’s one of those movies above everything in the Oscars, and there were some great movies, but it was in a class by itself, way above all of it, and that was The New World, Terrence Malick’s movie.” De wondermooie film van Malick past in het kader van de grote viering in 2007 van de 400ste verjaardag van het begin van de huidige Verenigde Staten bij de stichting van de eerste blanke kolonie Jamestown.

Synopsis

Midden mei 1607 zien de Powhatans iets wat meer dan hun gewone aandacht trekt. Langs de oever van de James River meren drie boten met 104 vreemdelingen aan boord aan. De indianen zijn zeer nieuwsgierig en angstig tegelijk. De vreemde bezoekers zijn blank, ze dragen kleren over het hele lichaam en brengen onverstaanbare klanken voort. De jonge indiaanse prinses voelt zich sterk aangetrokken door het hele gebeuren, vooral wanneer haar oog valt op kapitein John Smith. Geleidelijk ontstaat er een sterke band tussen beiden. Hetzelfde kan niet gezegd worden van de twee gemeenschappen: de Engelse kolonisten en de inheemse indianen. Het eerste wederzijdse wantrouwen groeit uit tot een gewelddadige krachtmeting die de indianen door hun gebrek aan vuurwapens niet kunnen winnen. Ondertussen doorkruist de wederzijdse affectie tussen de inheemse prinses en Smith de lotgevallen van het koloniale James Fort. De prinses redt de blanke fortbewoners in de koude wintermaanden van de hongerdood. Smith beseft dat hij in de gegeven omstandigheden zijn relatie met de prinses moeilijk kan volhouden. Hij vertrekt terug naar Engeland om een nieuwe expeditie te leiden en laat de prinses in de waan dat hij op zee is omgekomen. Zij rouwt. Op haar beurt ondervindt ze de negatieve gevolgen van haar band met Smith en de kolonisten. Haar vader Powhatan verbant haar. Ze komt uiteindelijk als gijzelaar terecht in het fort van Jamestown waar ze de jonge weduwnaar en planter John Rolfe leert kennen. Hij vraagt haar ten huwelijk. Ze krijgt de christelijke doopnaam Rebecca. Ze helpt haar man met de succesrijke uitbouw van zijn tabaksplantage. Ze wordt moeder van Thomas. Op een dag vaart het gezin Rolfe naar Engeland. Prinses Rebecca wordt door niemand minder dan de Engelse koning en koningin met grote eer ontvangen. Juist voor haar terugkeer naar haar moederland wordt ze ziek en sterft ze.

Cinematografie

WATERSPIEGEL. Wat Malicks The New World tot een unieke cinematografische ervaring maakt, zijn de cinematografische methode en de filosofische visie ervan. Het openingsbeeld is meteen het logo van de film: de waterspiegel. Er ontstaat een vloeibaar beeld dat contrasteert met een stabiel en statisch beeld. Er beweegt altijd wel iets, volkomen stilstand komt niet voor. Vanuit dat beeld vertrekt er een hele fluïde klankwereld. De natuurlijke muziek van vogels en kikkers, de cultuurmuziek van Vorspiel tot Das Rheingold, het eerste deel van de monumentale opera Der Ring des Nibelungen van Richard Wagner. Daarbij voegt zich de menselijke stem.

VOICE-OVER. Malick is zonder enige twijfel de meester van de voice-over. De woorden verklanken het innerlijk dat zich beweegt in de denkruimte van het gebed en de meditatie. De naakte registratie van gesprekken in functie van de voortgang van de dramatische vertelling, hoort niet thuis in Malicks methode. De vertelwijze voltrekt zich via beeldenreeksen die hij in de montagekamer componeert. Tijdens het lange montageproces neemt hij de voice-over stemmen op. Ze worden daar een deel van een vloeiend klank- en beelduniversum.

Betekenisruimte

DENKMEDIUM. De fluïde cinematografie van Malick krijgt haar volle betekenis vanuit de filosofische visie ervan. Malick benadert film niet alleen als een volwaardig kunstmedium, maar evenzeer en tegelijk als een volwaardig denkmedium. Hij is in alle opzichten een filmische denker. Zijn personages zijn geen zuivere dramatische karakters. Ze participeren aan de actie, ze staan er zelfs midden in, maar tegelijkertijd bewegen zich op de zijlijn van die actie. Ze beschouwen wat er gebeurt en hen overkomt. De drie sleutelpersonages van The New World bewegen ze zich in dezelfde cirkel. Ze hebben een innerlijk leven. Ze kennen een spiritueel bewustzijn.

ELEGIE. De film is filosofisch geschreven in de toon van de elegie. Malick legt over de historische vertelling het rouwkleed van de herinnering aan de verloren droom van een nieuw begin, van een nieuwe wereld. Het muzikaal openingscitaat van Das Reingold bevat al de rouwklanken waarop de hele cyclus van Der Ring des Nibelungen op uitloopt, het apocalyptische slotdeel van Götterdämmerung, de ineenstorting van een hele beschaving. Filosofisch thematiseert Malick eveneens die ondergang van de droom van de Nieuwe Wereld. Die sterft bij de dood van de prinses. Wanneer zij sterft, verdwijnen de goede krachten die Smith het leven hebben gered waarna er een echte ontmoeting en een wederzijdse verrijking konden ontstaan. Op dit punt spreekt Malick duidelijke taal. De Europese cultuur was niet in staat om het nieuwe te zien en te begrijpen wat er gebeurde. De kolonisten beroepen zich op hun christelijk geloof om de anderen, de vreemden, als gevaarlijke en onbeschaafde duivels te bestempelen die verdienen van naar de diepten van de hel te worden gezonden. Maar wat de christelijke goedheid zou moeten zijn, treffen we aan bij de prinses. Zij brengt in het midden van de harde winter voedsel naar het fort zodat de overlevende vreemdelingen de winter kunnen doorkomen. Maar uit die goedheid trekken ze geen lessen.

Context

De filosofische kritiek die vanuit The New World uitgaat, naar de hedendaagse Amerikaanse beschaving is niet te onderschatten. Malick laat zien dat het fundament van de Verenigde Staten niet in de eerste plaats de democratie is, zoals geproclameerd in The Declaration of Independence. De onmogelijkheid van de blanke, Europese kolonisten om andere culturen te ontmoeten in een wederzijds respect en verrijking ― relatie prinses-Smit, relatie Rebecca-Rolfe ― vormt het fundament van een beschaving die nog steeds getuigt van dezelfde onmogelijkheid. The New World ontstaat vanuit een filosofische visie die de andere cultuur, de indiaanse, tot lerares promoveert. Die lerares krijgt gestalte in de natuurfiguren van de zon en moeder aarde, metaforisch verdicht in het stromende water en de hoge bomen wier kruin naar de hemel reikt en wier wortels in de diepte van de aarde zijn verankerd. De indiaanse lerares zegt: Mens, luistert naar jouw Moeder. Die stem weerklinkt in een politiek landschap dat, op het ogenblik dat de film verscheen, nog werd bepaald door een regering die zich niets gelegen lliet aat aan de internationale milieuakkoorden en die ervoor pleitte om in beschermde natuurgebieden economische boringen toe te laten. De blindmakende goudkoorts woekert nog altijd voort in de ziel van heel wat erfgenamen van de koloniale Europeanen die 400 jaar geleden in Jamestown aan land zijn gegaan. Daardoor lijden ze nog steeds aan een erge vorm van spirituele blindheid, niettegenstaande hun luide belijdenis van het christelijk geloof. Het zelfkritische rouwproces waarvan The New World getuigt, richt zich op het blijvende filosofische onvermogen om als Amerikaanse blanke collectiviteit het goede en waardevolle te kunnen denken, evenals op het onvermogen om dankbaar te kunnen zijn tegenover de echte en historische ‘lerares’. De droom van een Nieuwe Wereld ligt in de visie van Malick veel meer in de toekomst dan in het verleden en heden.

Link

Sylvain De Bleeckere schreef een uitgebreide studie in Men(S)tis’ Studies # 2:Het aards paradijs als zinnebeeld. Klik hier voor een kennismaking.